Bà Hồ Thị Phuôn: Nữ già làng đầu tiên ở Pa Tầng

Nữ già làng đầu tiên ở Pa Tầng

Từ xưa đến nay, sợi dây truyền thống kế tục sự nghiệp già làng của người dân tộc Vân Kiều là sự tiếp nối trong cùng một dòng họ, là cha truyền con nối. Nhưng vấn đề đặt ra ở đây là ông Hồ Văn Thọ (già làng khi đó - đã qua đời) dù có 4 người con trai, nhưng con của ông tuổi đời còn quá trẻ, kinh nghiệm còn non nớt, lại không nhận được sự tín nhiệm của người dân trong việc dẫn dắt buôn làng.

Lúc bấy giờ, người nhận được sự kính trọng, uy tín cao, tiếng nói rất có tầm ảnh hưởng là bà Hồ Thị Phuôn (67 tuổi), vợ của ông Hồ Văn Thọ. Vì thế, bà Phuôn được người dân đồng thuận chọn làm thủ lĩnh. Quyết định đó khiến ai nấy vừa vui mừng, vừa lạ lẫm: “Giàng ơi! Pa Tầng lần đầu tiên có nữ già làng…”.

Bà Hồ Thị Phuôn kế tục già làng vào đúng dịp tháng 4 âm lịch, năm 2015, khi người Bru Vân Kiều làm lễ cúng thần linh. Sau bao nhiêu năm hỗ trợ chồng là già làng Hồ Văn Thọ (đã qua đời), những nghi lễ cúng Giàng cầu cho mưa thuận gió hòa, cây cối tươi tốt, người dân làm ăn thuận lợi, sức khỏe bình an như đã ngấm vào máu… nên khi làm lễ, già Phuôn thực hiện một cách bài bản, linh thiêng. Đó là dấu ấn, là niềm tin đầu tiên mà già làng Phuôn gieo vào tâm trí của người Bru Vân Kiều ở Pa Tầng.

Già Phuôn tâm sự: Ngày mới được bà con tin tưởng giao cho làm già làng, miềng (mình - pv) vừa mừng, vừa lo. Mừng vì được dân làng tin tưởng, nhưng lo vì trách nhiệm nặng nề làm sao cho bản ngày càng khởi sắc.

“Cả bản tin tưởng giao trọng trách nên mẹ không từ chối được. Người không hiểu thì cho là đơn giản nhưng kỳ thực thì cũng lắm chuyện phải nghĩ, phải làm”, già Phuôn cười nói.

Cứ thế mỗi năm vài bận, bà Phuôn đứng ra làm chủ tế cho làng, những bài cúng khấn thần linh được bà thực hiện một cách thuần thục và bài bản.

Ví như lúc gieo hạt, muốn cây cối tươi tốt, mưa thuận gió hòa thì thực hiện nghi lễ Pủ-pơ; khi thu hoạch lúa từ nương rẫy về nhà thì làm lễ cúng lúa mới, hay còn gọi là lễ Cha-đôi-ta-may...

Lễ cúng thường bắt đầu vào sáng sớm và kết thúc lúc non trưa. Còn lễ vật dâng lên những lúc cúng Giàng, cúng thần ánh sao, thần rừng, thần đất… thường là heo, gà, gạo, hoa quả và bánh trái truyền thống. Năm nào làng tổ chức to, lễ vật có thể là con trâu, con bò...

Đưa dân bản thoát khỏi hủ tục

Uy tín của già Phuôn đối với người dân rất cao, bởi bà luôn gương mẫu đi đầu, vận động và giúp bà con phát triển kinh tế, xóa bỏ hủ tục lạc hậu. Đối với bà con rẻo cao, “người phụ nữ quyền lực” già Phuôn biểu hiện cho ý chí quyết tâm vượt khó, sự chia sẻ và tinh thần trách nhiệm với cộng đồng.

Để tăng thêm niềm tin cho người dân, bà Hồ Thị Phuôn lại bền bỉ đi từng nhà vận động các cháu đến trường đúng độ tuổi. Những em bỏ học, được già vận động trở lại trường để học con chữ. 

Trong xây dựng cuộc sống, già còn kiên trì vận động bà con từ bỏ một số thói quen xấu như, uống rượu, cờ bạc, bỏ bê ruộng vườn; Già dùng chính gia đình mình để làm gương, dạy các con cháu đoàn kết, yêu thương nhau, sinh hoạt nền nếp, cố gắng học tập, lao động, đi đầu trong mọi hoạt động, công việc của bản làng... nên bà con đã tin tưởng, nghe lời từ bỏ những thói quen xấu, thay vào đó, người dân tập trung lao động sản xuất nên những triền đồi được phủ đầy ngô sắn.

Trải qua 7 năm, "cái bụng" trong như nước suối đầu làng, nên tiếng nói của bà Phuôn rất có trọng lượng, dân làng từ già đến trẻ tất thảy đều tin tưởng nghe theo lời bà sống thuận hòa, ấm êm, cùng nhau xây dựng bản làng ngày một giàu đẹp.

Ngọn đuốc dẫn đường của bản Pa Tầng

Với quan điểm rất đơn giản, trước hết mình phải nói được làm được thì bà con mới tin. Bắt đầu từ những việc làm cụ thể, như phát quang cây cối để mở rộng diện tích đất sản xuất. Chăn nuôi thêm con trâu, con bò... cứ thế, đời sống gia đình bà Phuôn ngày càng no đủ. Gia đình già, cũng là hộ đầu tiên ở Pa Tầng trồng cây lúa nước, có gạo để ăn no nên từ đó mọi thứ tốt lên.

Thấy gia đình già Phuôn lao động sản xuất giỏi, gia đình không có tệ nạn cờ bạc, rượu chè nên gia đình lúc nào cũng đầm ấm. Nhiều gia đình người Bru Vân Kiều cứ thế làm theo. Phong trào trồng trọt, chăn nuôi ở bản Pa Tầng theo đó cũng phát triển mạnh. Nhiều mô hình như nuôi gà, nuôi trâu, bò cũng xuất hiện ngày một nhiều hơn. Không chỉ trồng trọt, chăn nuôi phục vụ đời sống, người Bru Vân Kiều ở Pa Tầng còn sản xuất để bán.

Ở Pa Tầng có 100 hộ Bru Vân Kiều, thì đến nay đã không còn hộ nào phải thiếu đói, hầu như hộ nào cũng có ti vi, xe máy…

“Già Phuôn thực sự là ngọn đuốc dẫn đường của bản Pa Tầng. Người dân địa phương rất tự hào về già Phuôn, nên già nói gì ai cũng nghe, làm gì ai cũng tin”, ông Hồ Văn Chiến - Phó Chủ tịch UBND xã Đa Krông cho hay.

Ông Hồ Văn Xa Ơn, Bí thư chi bộ kiêm Trưởng thôn Pa Tầng cho biết, cả thôn có 96 hộ dân với gần 400 nhân khẩu là người Vân Kiều.

Từ khi bà Phuôn lên làm già làng, đàn ông không có ai nghiện ma túy, rượu chè bê tha. Đàn bà thì siêng năng làm lụng, con em không ai bỏ học giữa chừng, cũng không còn nạn tảo hôn...

Bóng dáng nữ già làng đi từng ngõ, gõ cửa từng nhà để tuyên truyền vận động người dân đủ mọi phong trào từ lâu đã trở nên quen thuộc với mọi người.

Dù vậy, vẫn còn một điều mà già Phuôn đau đáu: “Pa Tầng chỉ có 1 tuyến đường bê tông dài 150m, rộng 2m, còn lại là đường đất hết. Nay nhiều điểm đã hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng rồi. Mỗi độ thu hoạch nông sản, bà con phải cuốc bộ hàng tiếng đồng hồ mới đưa được từ nương rẫy về nhà. Mẹ cũng trăn trở lắm”.

Cùng với già làng Hồ Thị Phuôn, ở Quảng Trị hiện có hơn 190 Người có uy tín trong đồng bào DTTS, trong đó có nhiều người là nữ. Họ đảm nhận vai trò kết nối khối đoàn kết trong bản làng, trong dòng tộc. Họ là cầu nối hài hòa giữa luật tục và pháp luật là hạt nhân hòa giải các vụ tranh chấp, mâu thuẫn phát sinh trong cuộc sống.