Già làng Rơ Lan Dyel (tên thường gọi là Ama Thiệu, 72 tuổi, trú tại xã Ia Piar, huyện Phú Thiện, Gia Lai). Lý do già Dyel hiến tặng hàng nghìn m2 đất mặt tiền quốc lộ để xây trường chính là nỗi lo về điều kiện học tập không đảm bảo của con trẻ dưới ngôi trường mẫu giáo xập xệ, làm bằng tranh, tre.
Nói là làm, ngay khi bàn bạc với vợ con về việc hiến đất, xây trường, già đã gặp phải sự phản đối kịch liệt từ người thân.
Người đầu tiên phản đối việc già Dyel hiến tặng đất, chính là anh Siu Thiệu (36 tuổi, con trai cả của ông). “Theo phong tục của người Jrai mình, đất đai là của cải ông bà để lại con cháu phải có trách nhiệm phải giữ gìn và mở rộng diện tích nhằm phát triển kinh tế. Vậy mà bỗng dưng bố cho không hàng nghìn m2 đất, ai mà không phản đối”.
Không chỉ con trai cả phản đối, ngay cả vợ ông (bà Siu H’Kol) cũng không đồng tình việc ông hiến tặng đất vì tiếc. Những tưởng ông sẽ bỏ cuộc với sự phản đối từ gia đình, song già Dyel vẫn quyết tâm lay chuyển tình thế, ra sức thuyết phục vợ con.
“Ngày nào cũng vậy, bố luôn giải thích về lợi ích của việc hiến đất xây dựng trường học. Ông nói: “Có phải trường gần làng, gần nhà thì các con em đi học thuận tiện, an toàn hơn không? Như vậy, bố mẹ ở nhà mới yên tâm sản xuất được”. Ngẫm nghĩ lại lời bố nói, cùng với việc ngày ngày chứng kiến hai đứa nhỏ vất vả vượt 6 - 7km sang làng khác, thậm chí là qua xã khác học nên mình đã thay đổi suy nghĩ từ đó. Cùng bố thuyết phục mẹ đồng ý hiến tặng đất xây trường”, anh Thiệu bộc bạch.
Sau khi dày công thuyết phục vợ con đồng ý hiến gần 2.000m2 đất, già tiếp tục vận động gia đình ông Ksor H’Jiah và ông Nay H’Bia hiến thêm đất để ngôi trường nhanh chóng được xây dựng. Thế nhưng, khi đã có đủ diện tích đất xây trường thì vị trí này lại không phù hợp vì nằm sát cạnh nhà mồ (nghĩa trang) của làng.
“Ngày đó, tôi chỉ nghỉ việc di dời mồ mả đến nơi xa hơn sẽ hạn chế được vi khuẩn lây lan trong khu dân cư. Bên cạnh đó, nguồn nước sinh hoạt của bà con cũng sẽ đảm bảo. Vì thế, tôi đã vận động bà con di dời mồ mả của làng đến khu vực khác, nhường đất xây trường”.
“Tuy nhiên, cả làng đều phản đối vì theo phong tục, việc chôn cất người mất ở gần làng sẽ thuận tiện cho bà con khi tổ chức lễ cúng, bỏ mả… Nhiều người còn truyền tai nhau việc di dời nơi ở của người đã khuất sẽ bị thần linh quở trách”, ông Dyel cho hay.
Không những không có được sự đồng tình của cả làng, ông còn bị người làng nhìn bằng ánh mặt kỳ thị, cho rằng ông có vấn đề về thần kinh, thậm chí còn bị 1 thanh niên trong làng mang dao đến dằn mặt. Sau 10 năm ròng rã đã thông tư tưởng của dân làng, cuối cùng nguyện vọng di dời nhà mồ cách xa vị trí xây trường cũng đã được chấp thuận.
Từ quỹ đất già Dyel hiến tặng, năm 2012 chính quyền địa phương đã phối hợp với chương trình “Đèn đom đóm” sửa sang lại Trường Mẫu giáo Ia Piar và xây dựng Trường Tiểu học Nguyễn Trãi. Ngôi trường mới đã giúp cho các em học sinh vùng núi có điều kiện học tập tốt và tránh được những nguy hiểm vào mùa mưa bão.
Nói về cảm xúc khi 2 người con của mình được học dưới mái trường khang trang ngay cạnh nhà, anh Siu Thiệu không khỏi xúc động nói: “Giờ mới thấy mình thật ích kỷ, nhỏ nhen khi quyết liệt phản đối việc bố hiến tặng đất. Nhờ lòng bao dung của bố mà hiện tại các con em trong làng được học tập dưới mái trường khang trang, sạch đẹp. Người dân trong làng cũng yên tâm sản xuất, phát triển kinh tế”.
Thầy Nguyễn Văn Linh - Hiệu trưởng trường Tiểu học Nguyễn Trãi cho biết: “Già Dyel là người đã góp công lớn vào việc vận động dân làng xóa bỏ hủ tục để di dời nhà mồ và hiến đất xây trường. Già như người cha của hàng trăm học sinh trong trường. Hiện già Dyel đang là Chủ tịch Hội Phụ huynh học sinh của trường. Hơn 10 năm qua già đã cùng nhà trường vận động học sinh ra lớp, giúp đỡ những em có hoàn cảnh khó khăn vươn lên trong học tập”.
Bài và ảnh: Trần Hiền