Nữ già làng Ksor H’Lâm - cây đại thụ của buôn làng
Sinh năm 1945, nguyên là cán bộ Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Gia Lai, cả cuộc đời bà H’Lâm chỉ cống hiến cho cách mạng, cho việc làng, không nghĩ đến hạnh phúc riêng.
Bà được bầu là già làng từ những năm 1998. Phải rất mẫu mực, uy tín, bà H’Blăm mới được trao giữ chức già làng. Bởi theo lệ làng xưa ở Tây Nguyên, phụ nữ còn không được bước lên nhà Rông - nơi diễn ra các cuộc họp quan trọng của những người uy tín trong làng. Bà được lòng tin yêu của nhân dân vì khi thấy gia đình nghèo khó, bà H’Lâm cho mượn bò, mượn tiền, mượn gạo. Lâu dần bà là chỗ dựa của họ, là niềm tin của những phận nghèo.
Bà Ksor H’Lâm chia sẻ: "Thấy bà con khổ cực, mình phải tìm cách xóa đói, giảm nghèo, nhưng phải làm thế nào đây? Cho chị, cho em mượn vốn, mượn bò về nuôi, mình sẵn sàng, chỉ có điều nguồn vốn và đàn bò của mình có hạn, không giải quyết được bao nhiêu...".
Từ suy nghĩ đó, ngày đêm già làng H’Lâm tích cực phát quang cây cối, mở rộng diện tích đất sản xuất và chọn các loại cây phù hợp, trồng xen canh, lấy ngắn nuôi dài. Cây lúa nước được bà chọn đầu tiên, bởi theo bà, có hạt gạo để ăn, no cái bụng thì mọi việc sẽ thuận lợi. Cùng với đó, bà nuôi thêm một đàn bò hơn ba chục con, mấy con heo nái, rồi gà, vịt...
Vừa làm, già làng H’Lâm vừa vận động bà con làm theo, hết lòng giúp đỡ những gia cảnh nghèo khổ, túng thiếu. Trong công tác tuyên truyền xây dựng nền quốc phòng toàn dân và phong trào quần chúng bảo vệ an ninh Tổ quốc, già làng H’Lâm luôn tiên phong.
Bà H’Lâm cùng với cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Ia Mơr đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức làm chủ vùng biên giới, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng một số bà con người DTTS nghe lời kẻ xấu vượt biên trái phép qua Campuchia, xuất nhập cảnh trái phép, phòng, chống dịch bệnh bạch hầu và dịch Covid-19.
Bà Ksor H’Liêl, một người dân ở làng Klăh cạnh làng Krông của H'Lâm, đã ngoài 80 tuổi, không giấu được niềm vui khi nói chuyện cùng chúng tôi. Bà cho biết: “Ở vùng biên giới này, già làng Ksor H’Lâm là người của Bộ đội Cụ Hồ, người đem lại hạnh phúc, niềm vui đến cho mọi nhà, mọi người. Có được cuộc sống ấm no như hôm nay, chúng tôi thực sự tự hào về nữ già làng Ksor H’Lâm!”.
Nữ già làng đầu tiên giúp dân "bước qua lời nguyền"
Nói đến nữ già làng H’Lâm là nói đến một tấm gương sáng, bởi có những việc làm không ai dám nghĩ tới, không ai làm được thì già làng H’Lâm lại làm và quyết làm bằng được. Trong chuỗi dài thành tích của bà, có lẽ đặc biệt hơn cả là chuyện “dắt làng bước qua lời nguyền”, đó là vận động bà con DTTS ở vùng biên giới bỏ đi luật tục chôn chung, một hủ tục lạc hậu kéo theo nhiều bệnh tật.
Ở đây, người Gia Rai thường khi chết sẽ được chôn chung một nấm mồ. Có những người vừa mới về với atâu (ông bà) chưa đầy mười ngày, thân thể chưa phân hủy thì người sau bị chết, dân làng lại “bật nắp” lên và đưa thêm vào, mùi hôi thối cùng với những vi trùng mang mầm bệnh có điều kiện tán phát. Đây là nguyên nhân khiến các dịch bệnh lây lan. Bên cạnh đó, còn có hủ tục chôn con theo khi người mẹ chết, bóp chết đứa trẻ ngay khi sinh ra nếu như bị dị tật…
Thương đồng bào, thương những đứa trẻ xấu số chết đi vì môi trường sống không lành mạnh, H’Lâm quyết làm cuộc vận động: “Đưa người chết ra nghĩa địa” và bỏ đi tập tục chôn chung.
Bà kể: “Lúc đầu, chuyện đưa người chết ra nghĩa địa không phải là dễ. Cả làng nhao nhao đòi phạt mình 5 con bò vì “vi phạm” lời nguyền vạn kiếp của ông bà để lại, có tội với atâu, có tội với yang (thần linh)... Phạt thì cứ phạt, nhưng H’Lâm vẫn không bỏ cuộc và tiếp tục làm tốt công tác vận động, tuyên truyền. Mưa dầm thấm lâu, bà con thấy H’Lâm “vi phạm lời nguyền” đã lâu mà không thấy yang phạt gì, dân trong làng không ai ốm đau, trâu bò vẫn sinh nở, lúa tốt, bắp nhiều hạt, con chuột, con hoẵng không đến phá... Thế là H’Lâm nói đúng, dân làng mình nghe theo thôi! “Cuộc cách mạng dành cho người ra đi” đã thành công".
Anh Rơ Châm Phót (21 tuổi, dân tộc Gia Rai) ở làng Krông xúc động chia sẻ: “Nếu như ngày ấy không có già làng H’Lâm đến cứu thì bây giờ tôi và em trai Rơ Châm Phét đã không còn trên cõi đời này. H’Lâm không chỉ là ân nhân cứu mạng của anh em tôi, mà ở vùng biên giới này còn nhiều người được nữ già làng cứu lắm...”.
Còn bà Rơ Châm Thon - mẹ của cặp anh em sinh đôi ở trên thì vẫn nhớ như in câu chuyện sinh con của mình: “Cách đây hơn 20 năm, hôm đó trời mưa như trút nước, đường sá lầy lội, con suối nhỏ nước dâng cao gầm réo hung dữ, cũng là lúc mình chuyển dạ sinh con. Hai đứa con trai bụ bẫm chào đời, chưa kịp vui thì nỗi buồn ập đến, đó là dân làng bắt buộc phải giết một trong hai đứa, bởi theo lệ tục ở đây, ai sinh đôi là điềm gở. Hàng chục người dân đốt đuốc, cầm dao rựa hùng hổ tìm đến...
Tôi chỉ biết ôm con vào lòng và cầu mong mọi chuyện tốt đẹp. Nghe tin, già làng H’Lâm vội chạy đến thăm, động viên và kiên quyết không cho ai giết đứa nhỏ. Bà nói và giải thích với dân làng: “Con người sinh ra là phải được sống, ai giết người là có tội với yang, là vi phạm pháp luật, bị xử tù...”. Lúc đầu họ không nghe, la ó phản đối, đòi phạt heo bò, già làng H’Lâm không nản, vừa ôm chặt để cứu hai đứa nhỏ, vừa tích cực vận động... Cuối cùng, bà con hiểu ra, trở về làng. Đón lại hai đứa con từ tay H’Lâm, tôi thấy mình quá may mắn và hạnh phúc".
Ông Ngô Ngọc Tiến - Chủ tịch xã Ia Mơ cho biết: Tại địa phương, già làng H’Lâm luôn đi đầu trong công tác tuyên truyền chính sách của Đảng và Nhà nước. Già luôn nhiệt tình tham gia trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự trên địa bàn và tuần tra bảo vệ đường biên cột mốc cùng với lực lượng biên phòng. Đối với những người lầm đường lạc lối vượt biên, được già vận động trở về quê hương, tu chí làm ăn cùng với gia đình. Gần đây nhất, trước ngày bầu cử, già đã cùng cán bộ xã “đi từng ngõ, gõ từng nhà” tuyên truyền cho người dân nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đi bầu cử.
Bích Việt (t/h)